Jednak aż 1/3 Polaków przynajmniej czasami ukrywa swoje poglądy polityczne, bo obawia się braku zrozumienia (35%), a nawet agresji ze strony otoczenia (34%). W najmniejszym stopniu braku zrozumienia lub agresji w sytuacji ujawniania swoich poglądów obawiają się zwolennicy Koalicji Obywatelskiej i Konfederacji, natomiast w największym stopniu obawiają się negatywnych reakcji zwolennicy Trzeciej Drogi.
Wielu Polaków nie chce odpowiadać na pytania czy pójdą głosować w najbliższych wyborach, a jeszcze więcej na kogo zamierzają głosować. Spośród tych, którzy spotykają się z pytaniem o to na kogo zamierzają głosować w najbliższych wyborach najczęściej unikają odpowiedzi na to pytanie kobiety (12%) oraz zwolennicy Trzeciej Drogi (13%), natomiast najrzadziej unikają tej odpowiedzi zwolennicy Koalicji Obywatelskiej i Lewicy (po 2%).
Czy rozmawiamy o polityce?
Przeprowadzone 6-8 października 2023 roku na Panelu Ariadna badanie pokazuje, że obok Polaków, którzy podejmują rozmowy o polityce (88%), jest grupa osób, które nie chcą rozmawiać na takie tematy – 12% twierdzi, że nigdy nie rozmawia o polityce. Częściej na tematy polityczne rozmawiają mężczyźni (90% często lub bardzo często), niż kobiety (85%). Najrzadziej natomiast na temat polityki rozmawiają osoby natomiast najmłodsze (72% w wieku 18-24 lata). Chęć prowadzenia debat politycznych zależy również od wykształcenia – chętniej o polityce rozmawiają osoby z wykształceniem wyższym (93%), a mniej z podstawowym (77%).
Dlaczego boimy się rozmawiać o polityce?
62% Polaków mówi otwarcie o swoich poglądach politycznych, niezależnie od tego co inni sądzą na ten temat – częściej są to mężczyźni (65%), niż kobiety (59%), osoby powyżej 55 roku życia (67%).
Gotowość do ujawniania sowich poglądów politycznych zależy w dużym stopniu od preferencji politycznych – zdecydowanie najbardziej otwarcie mówią na ten temat zwolennicy Konfederacji (77%) i Koalicji Obywatelskiej (75%), natomiast najmniej otwarcie zwolennicy Trzeciej Drogi (55%).
Jednak nie dla wszystkich mówienie o własnych preferencjach politycznych jest łatwe, prawie połowa Polaków spotkała się z brakiem aprobaty własnych poglądów (49%) a nawet wręcz z otwartymi atakami (39%). Natomiast aż 29% Polaków przyznaje, że przez otwarte ujawnienie sowich poglądów straciło znajomych. Wśród tych osób są zdecydowanie częściej mężczyźni (36%), osoby starsze (40% osób powyżej 55 roku życia) oraz zwolennicy Lewicy (39%) i Koalicji Obywatelskiej (34%).
Niektórzy mówią o sowich poglądach, mimo obawy o konsekwencje, ale są Polacy, którzy po prostu nie ujawniają swoich poglądów z obawy przed negatywną reakcją otoczenia: 35% boi się braku zrozumienia, 31% negatywnego postrzegania przez innych, a 34% boi się wręcz agresji ze strony otoczenia. Najmniej obaw przed brakiem zrozumienia własnych wyborów politycznych mają zwolennicy Koalicji Obywatelskiej i Konfederacji, a najwięcej zwolennicy Trzeciej Drogi.
W ostatnim czasie widać rosnącą agresją na tle politycznym. Coraz więcej osób doświadcza negatywnych reakcji ze strony otoczenia w odpowiedzi na ujawnienie własnych preferencji politycznych, czy informacji na kogo zamierza się zagłosować w najbliższych wyborach parlamentarnych. Inni, w obawie o takie reakcje ukrywają swoje poglądy. Warte odnotowania jest to, że najmniej negatywnych doświadczeń i również obaw o negatywne reakcje mają zwolennicy Koalicji Obywatelskiej. Tu pojawia się pytanie, czy przypadkiem nie mamy do czynienia z sytuacją, że są poglądy bardziej i mniej faworyzowane czy akceptowane społecznie? – mówi prof. Dominika Maison
Czy idziesz na wybory i na kogo zagłosujesz?
Przed wyborami pojawiają się często pytania o to, kto pójdzie na wybory lub na kogo zagłosuje. Niestety okazuje się, że nie dla wszystkich jest to łatwe pytanie i są osoby, które unikają na nie odpowiedzi.
Przeprowadzone badanie pokazało, że 59% Polaków styka się z pytaniem, czy pójdą na najbliższe wybory. Ciekawe jest natomiast to, że nie wszyscy są gotowi do udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Osób, które zawsze udzielają odpowiedzi jest 62% (spośród tych, którym jest ono zadawane), natomiast pozostali (35%) przynajmniej czasami unikają odpowiedzi na to pytanie lub nigdy nie odpowiadają (2%). Dominują wśród nich osoby młode (18-24 lata) i osoby, które nie zamierzają wziąć udziału w nadchodzących wyborach.
Patrząc na wyniki przeprowadzonego na panelu Ariadna badania można stwierdzić, że mamy obecnie do czynienia ze „społecznym zastraszeniem na tle politycznym”. Okazuje się, że wielu Polaków boi się ujawniać swoje poglądy polityczne i to na kogo zamierzają głosować w nadchodzących wyborach, gdyż obawiają się nie tylko braku zrozumienia, ale niekiedy nawet agresji ze strony innych. Wynik ten jest dla mnie bardzo niepokojący, bo pokazuje rosnący brak poczucia bezpieczeństwa w wyrażaniu własnych poglądów i rosnącą w polskim społeczeństwie agresją na tle politycznym – mówi prof. Dominika Maison
Podobna grupa co w przypadku poprzedniego pytania styka się z pytaniem o to, na kogo zagłosuje w najbliższych wyborach – 57% Polaków ma takie doświadczenia. W tym przypadku jednak mniejsza grupa Polaków zawsze otwarcie mówi wprost na kogo planuje zagłosować – przyznała się do tego mniej niż połowa Polaków (45%). Pozostali czasami unikają przyznania się do swoich preferencji politycznych (46%), ale są i tacy, którzy nigdy się do tego nie przyznają (9%). Najwięcej osób, które nie chcą przyznawać się do swoich preferencji wyborczych jest wśród kobiet (12%), a najmniej wśród zwolenników Koalicji Obywatelskiej i Lewicy (po 2%), a najmniej wśród zwolenników Trzeciej Drogi (13%).
Przeprowadzone badanie pokazuje, że dla wielu Polaków rozmowa na temat preferencji politycznych jest bardzo trudna i wyraźnie odczuwają presję otoczenia. Trudne jest po pierwsze przyznawanie się, że się nie chce pójść na wybory, jak i na kogo planuje się zagłosować. Wynik ten pokazuje, że preferencje polityczne nie są obecnie bezpiecznym tematem i wiele osób boi się wręcz je ujawnić, nawet przed najbliższym otoczeniem. – mówi prof. Dominika Maison
Nota metodologiczna: Badanie przeprowadzone na ogólnopolskim panelu badawczym Ariadna. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1066 osób w wieku od 18 lat wzwyż. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji: 6 - 8 października 2023 roku. Metoda: CAWI.
DOMINIKA MAISON – profesor psychologii, pracuje na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się naukowo psychologią konsumenta. Od lat z powodzeniem łączy teorię z praktyką prowadząc badania marketingowe i społeczne. Specjalizuje się w marketingu społecznym, badaniach postaw i zachowań finansowych oraz zachowań żywieniowych. Autorka ponad 120 artykułów naukowych i kilkunastu książek, między innymi "Psychologia konsumenta" (2014, PWN), "The Psychology of financial consumer behavior" (Springer, 2019) i najnowsza „Jakościowe metody badań społecznych. Podejście aplikacyjne” (PWN, 2022)
