Pamiętaj o tym, że w planowaniu badań społecznych lub marketingowych, często kluczowe znaczenie ma właściwy dobór próby badawczej. Ewentualne błędy na tym etapie organizacji procesu badawczego mogą skutkować pozyskaniem danych, które nie będą przydatne w zmniejszaniu ryzyka związanego z podejmowanymi decyzjami biznesowymi, politycznymi itp. W tym artykule wyjaśnimy Ci co to znaczy: próba badawcza i o czym musisz pamiętać, jeżeli chcesz zrealizować badania ankietowe w Internecie, dlatego zachęcamy do przeczytania.
Próba badawcza: co to jest?
Zacznijmy od podstaw – jak wyjaśnić termin „próba badawcza”? Definicja wbrew pozorom jest bardzo prosta. Tym pojęciem określa się grupę (zwykle osób) należącą do większej populacji, na temat której chce się wysnuć konkretne wnioski. Co najważniejsze – jeżeli wyniki badania zamierza się uogólnić na całą populację (dotyczy to przede wszystkim badań ilościowych, takich jak np. badania ankietowe), wybrana próba musi być reprezentatywna dla całej zbiorowości, której dotyczy badanie.
Właśnie dlatego, dla procesu badawczego najważniejsze jest klarowne ustalenie jego celu. Na tej podstawie można dopracować charakterystykę próby badawczej, która, jeżeli ma być reprezentatywna, musi odpowiadać populacji pod względem istotnych cech, np. struktury wykształcenia, miejsca zamieszkania, zamożności itp. Zanim wybierzesz pełną próbę badawczą musisz również określić metodologię badań – zdecyduj się na konkretne metody badania opinii, rynku, społeczności itp. oraz wytypuj odpowiednie techniki badawcze.
Jak dobiera się próbę badawczą? Metody dzieli się na:
- Nielosowe (nieprobabilistyczne) – jedną z nich jest celowy dobór próby badawczej, w której dobór opiera się o wiedzę własną badacza),
- Losowe (probabilistyczny) – w których szansa na dostanie się do próby jest taka sama dla każdego elementu populacji; bardzo dobrze sprawdzający się w przypadku dużych populacji.
Więcej informacji na ten temat znajdziesz w naszym artykule: losowy i nielosowy dobór próby badawczej.
Próba reprezentatywna w przypadku doboru losowego nazywana jest próbą EPSEM (equal probablility of selection method). Należy zaznaczyć, że w przypadku sondaży o szerokim zakresie najczęściej wykorzystywane są losowe metody doboru próby badawczej. Musisz pamiętać o tym, że nawet próby EPSEM rzadko idealnie odzwierciedlają populację, której dotyczą, ale mimo to są najczęściej bardziej reprezentatywne niż pozostałe rodzaje prób. Jeżeli decydujesz się na losowy dobór próby, przydatny będzie operat losowania, czyli lista elementów wchodzących w skład populacji, z której dobiera się ostateczną próbę.
Próba badawcza – przykłady
Oczywiście, realizując badanie opinii, badania społeczne, badania marketingowe czy jakiekolwiek badania rynku, idealną sytuacją byłaby możliwość przebadania całej populacji. Otrzymane na podstawie takiego badania wyniki byłyby najbardziej miarodajne i rzetelne. Zazwyczaj jednak jest to niemożliwe lub bardzo trudne z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze, za dużo kosztuje. Po drugie: jest zbyt czasochłonne. Właśnie dlatego niezbędny jest prawidłowy dobór i opis próby badawczej.
Wyjaśnijmy to sobie na konkretnym przykładzie: załóżmy, że chcesz zbadać, jakie jest zdanie mieszkańców konkretnej gminy na temat inwestycji X. Twoim celem jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy badane osoby chcą, żeby inwestycja została zrealizowana. Liczebność gminy to 10 000 osób. Przebadanie wszystkich jej mieszkańców byłoby trudne lub wręcz niemożliwe do zrealizowana w praktyce, nawet jeżeli używasz do tego prostej ankiety, z niewielką liczbą pytań. Zadzwonienie (o ile dysponujesz numerami telefonów) lub odwiedzenie (w przypadku wywiadów bezpośrednich) 10 000 osób to ogromne koszty – finansowe i czasowe. Właściwy dobór próby jest rozwiązaniem tego problemu.
Próba badawcza a ankieta elektroniczna: o czym warto pamiętać?
Wiesz już, że próba badawcza i jej charakterystyka mają kluczowe znaczenie w planowaniu badań populacji. Dotyczy to również badań ankietowych typu CAWI, czyli ankiet elektronicznych, wypełnianych za pomocą Internetu. Takie ankiety mają trzy bardzo ważne zalety:
- Pozwalają na szybkie przebadanie dużych i co ważne – różnorodnych – grup osób, dzięki czemu badacz ma szansę dobrać bardzo reprezentatywną próbę badawczą,
- Są tanie (nie ma potrzeby zatrudniania i szkolenia ankieterów),
- Znajdują zastosowanie w przypadku intymnych/wstydliwych/krępujących pytań, ponieważ eliminują czynnik ludzki w postaci ankietera, który mógłby wpływać na szczerość respondentów.
Przygotowując charakterystykę próby badawczej w wywiadzie ankietowych musisz pamiętać o jednej podstawowej kwestii: jeżeli badanie ma być realizowane za pośrednictwem Internetu, wszystkie osoby z wybranej próby muszą mieć bezproblemowy dostęp do sieci. W czasach, w których ma go zdecydowana większość Polaków, zazwyczaj nie jest to problem.
Zagrożenia dla właściwego doboru próby badawczej
Metody doboru losowego pozwalają na zmniejszenie ryzyka obciążenia próby przez badacza. Badacz, świadomie lub nieświadomie, mógłby tak dobierać elementy do badanej próby, żeby udowodnić swoje przypuszczenia, osobiste przekonania lub sformułowane na początku badania hipotezy. Innymi słowy, mogłoby dojść do obciążenia próby, czyli doboru elementów, które nie są reprezentatywne dla badanej populacji. Naturalnie nie oznacza to, że nieprobabilistyczne techniki doboru próby (np. dobór celowy, dobór kwotowy) nie mają zastosowania w badaniach społecznych czy marketingowych. Mają, ale w konkretnych, uzasadnionych przypadkach.
PODSUMOWUJĄC: dobór próby badawczej ułatwia prowadzenie badań na dużych populacjach, w przypadku których niemożliwe jest przebadanie wszystkich ich członków. Próba badawcza zmniejsza koszty procesu oraz znacząco go upraszcza. Przed przystąpieniem do doboru próby należy określić, jaki jest podstawowy cel badania oraz zdefiniować jego metodologię.
Źródło:
E. Babbie, Podstawy badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008
