Dominujące są dwie motywacje takich wyborów zakupowych: finansowa i modowa. 24% Polaków kupując odzież używaną poszukuje w ten sposób własnego, oryginalnego stylu, dla 22% jest to forma oszczędzania, a 15% wykorzystuje możliwość znalezienia w ten sposób markowych produktów w dobrej cenie. Na kupowanie ubrań z drugiego obiegu są najbardziej otwarte kobiety, osoby młode, ale też osoby postrzegające swoją sytuację materialną jako złą. Tylko 1/3 Polaków twierdzi, że wcale nie kupuje odzieży używanej.
75% Polaków uważa, że kupowanie ubrań używanych będzie trendem rosnącym, 73% twierdzi, że powodem trendu wzrostowego będą ogólnoświatowe problemy z nadprodukcją ubrań, 72% postrzega to jako “smart shopping”. Kupowanie ubrań w lumpeksach nie jest już postrzegane jako przejaw biedy – 71% Polaków nie zgadza się z twierdzeniem, że ubrania używane kupują głównie biedni ludzie, a 69% nie uważa, że to świadczy o złym stanie gospodarki.
Nowe czy używane – jak wygląda kupowanie ubrań przez Polaków?
W ostatnim czasie coraz więcej mówi się o tym, że nadmierna produkcja tanich ubrań nie jest dobra dla środowiska naturalnego, gdyż po pierwsze w produkcji wykorzystywane są szkodliwe substancje chemiczne, po drugie zbyt częste kupowanie ubrań prowadzi do produkcji nadmiaru śmieci. Dlatego coraz więcej mówi się o dawaniu ubraniom „drugiego”, a może nawet „trzeciego” życia. Jednym ze sposobów jest kupowanie ubrań używanych. Oczywiście pojawia się tu pytanie, na ile w motywacji kupowania przez Polaków ubrań w second-handach są motywy proekologiczne, a na ile po prostu chęć zaoszczędzenia pieniędzy. W związku z tym w najnowszym badaniu przeprowadzonym na panelu Ariadna zapytaliśmy Polaków o to czy i z jakiego powodu kupują odzież używaną.
Po pierwsze okazuje się, że cały czas zdecydowanie więcej Polaków kupuje tylko odzież nową (31%) niż tylko używaną (5%). Aż 1/3 Polaków twierdzi, że wcale nie kupuje odzieży używanej, a 27% że zdecydowanie rzadziej używaną niż nieużywaną. Natomiast osób, które kupują wszystkie lub większość ubrań używanych jest w Polsce 21%. Wśród nich jest więcej kobiet (26%) niż mężczyzn (15%) oraz osób postrzegających swoją sytuacje materialną jako złą (30%). Kupowanie używanych ubrań jest również dużo bardziej popularne wśród młodych osób: w wieku 18-34 lata 26% kupuje większość ubrań w secon-handach, a wśród osób powyżej 45 roku życia – 20%.
Od wielu lat coraz więcej krytykuje się zjawisko fast fashion, które polega na produkcji dużej ilości taniej odzieży. Jest to zjawisko negatywne między innymi ze względu na tworzone w ten sposób duże zanieczyszczenie środowiska (chemikalia, odpady), jak i niewłaściwe warunki pracy w fabrykach. Odpowiedzią na to zjawisko może być ograniczenie ilości kupowania ubrań, kupowanie ubrań produkowanych z większą troską o środowisko naturalne, certyfikowanych, lecz często droższych, lub też dawanie ubraniom „drugiego życia”, na przykład poprzez kupowanie ich w miejscach z odzieżą używaną lub robienie tzw. „wymianek” wśród znajomych. W tym kontekście kupowanie ubrań używanych może stać się trendem rosnącym i zachowaniem, którego nie należy się wstydzić, a może wręcz być z niego dumnym. – mówi prof. Dominika Maison
Dlaczego Polacy sięgają po używane ubrania?
Kolejnym pytaniem przeprowadzonego badania było sprawdzenie co najbardziej motywuje Polaków do sięgania po używane ubrania. Niemalże na równi są dwa motywy: finansowy (22%) i poszukiwania własnego stylu (24%). Z tym, że kupując używane ubrania można znaleźć coś oryginalnego, co nie jest dostępne w sklepach zgodziło się 24% Polaków. Wśród tych osób dominują kobiety (28% vs. 20% mężczyzn) i mieszkańcy największych miast (32%). Natomiast motywację finansową wskazało nieco mniej, bo 22% Polaków. Wśród nich również jest więcej kobiet niż mężczyzn (25% vs. 18%), osób młodych – 28% wśród osób w wieku 18-24 lala i 31% - 25-34 lata, a tylko 18% wśród osób powyżej 55 roku życia. Ponadto, co w pewnym stopniu dosyć zrozumiałe, jest tu więcej osób źle oceniających swoją sytuację materialną (31%), w przeciwieństwie do tych co oceniają ją dobrze (16%).
Kupowanie ubrań w second-handach jest cały czas ważnym źródłem zaopatrywania się Polaków w odzież – 42% kupuje w takich miejscach ubrania równie często lub częściej niż w sklepach z produktami nowymi. Widać, że dominują tu dwie motywacje: finansowa i modowa. Finansowa to chęć zaoszczędzenia pieniędzy i co ciekawe dominuje ona wśród osób młodych oraz postrzegających negatywnie swoją sytuację materialną (subiektywna ocena), ale co ważne niekoniecznie rzeczywiście posiadających mało pieniędzy (obiektywna sytuacja materialna). Druga motywacja to poszukiwanie własnego, oryginalnego stylu. W odpowiedzi na tę potrzebę możemy zaobserwować coraz więcej „ekskluzywnych” sklepów z używaną odzieżą (stacjonarnych i online), w których zakupy wcale nie muszą być tanie, a często wśród ubrań można znaleźć wręcz designerskie egzemplarze. Korzystanie z ubrań z „drugiego obiegu” jest coraz mocniej wspierane przez influencerów modowych i ekologicznych. – mówi prof. Dominika Maison
Przekonania Polaków na temat kupowania w second-handach
Kolejne pytanie dotyczyło przekonań Polaków na temat kupowania używanych ubrań. Okazuje się, że obecnie kupowanie ubrań używanych nie jest już postrzegane jako przejaw biedy – 71% Polaków nie zgadza się z tym, że takie ubrania kupują głównie biedni ludzie, a 69% że to świadczy o złym stanie gospodarki. Z tym, że kupowanie ubrań w secon-handach to domena głównie biednych ludzi zgadza się zdecydowanie więcej mężczyzn (41%) niż kobiet (12%) oraz nieco więcej osób starszych. Ponadto osób przekonanych, że takie zachowanie wynika z biedy jest więcej wśród osób źle oceniających swoją sytuacje materialną (39%), niż oceniających swoje finanse dobrze (27%).
Natomiast pogląd, że kupowanie używanych ubrań jest skutkiem motywacji pozafinansowych, jak np. poszukiwanie własnego stylu, „smart shoppingu”, czy względów ekologicznych są wyraźnie częściej podzielane przez Polaków, niż przeświadczenie, że zachowanie to wiąże się z kłopotami finansowymi. O różnych motywacjach pozafinansowych kupowania w second-handach są bardziej przekonane kobiety niż mężczyźni.
Zjawisko kupowania używanych ubrań cały czas nie jest postrzegane jednoznacznie. Z jednej strony jest ciągle łączone z problemami finansowymi i wyborami drugiej kategorii. Z drugiej natomiast strony coraz częściej Polacy dostrzegają bardziej złożone motywacje takiego zachowania, zarówno indywidualistyczne, służące podkreślaniu własnego stylu, jak i proekologiczne. Motywacje proekologiczne, mimo że są przypisywane ludziom młodym, to w praktyce nie są ani częstą motywacją kupowania ubrań używanych (wskazało ją tylko 8% Polaków), a dodatkowo wcale nie jest to motywacja dominująca wśród najmłodszych Polaków (wskazało ją 4% 18-24-latków, a 11% 35-44-latków). – mówi prof. Dominika Maison
Nota metodologiczna: Badanie przeprowadzone na ogólnopolskim panelu badawczym Ariadna. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1120 osób w wieku od 18 lat wzwyż. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji: 14 - 17 lutego 2025 roku. Metoda: CAWI.
DOMINIKA MAISON – profesor psychologii, pracuje na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się naukowo psychologią konsumenta. Od lat z powodzeniem łączy teorię z praktyką prowadząc badania marketingowe i społeczne. Specjalizuje się w marketingu społecznym, badaniach postaw i zachowań finansowych oraz zachowań żywieniowych. Autorka ponad 120 artykułów naukowych i kilkunastu książek, między innymi "Psychologia konsumenta" (2014, PWN), "The Psychology of financial consumer behavior" (Springer, 2019) i najnowsza „Jakościowe metody badań społecznych. Podejście aplikacyjne” (PWN, 2022)
