Równie chętnie Polacy przyjmują upominki — lubi je 80% badanych, przede wszystkim dlatego, że odbierają je jako wyraz bliskości, docenienia i lubią element niespodzianki. Ci, którzy prezentów nie lubią, wskazują na ich niedopasowanie, zbędność oraz poczucie zobowiązania do rewanżu. Polacy zapytani o wymarzony prezent pod choinkę, najczęściej wskazują pieniądze (20%), książki (18%) i elektronikę (14%), przy czym ta ostatnia jest szczególnie atrakcyjna dla mężczyzn (22% wobec 6% kobiet). Preferencje prezentu w formie pieniędzy zależą od wieku i wykształcenia — pieniądze wybiera 27% osób w wieku 35–44 lata, 30% osób z wykształceniem podstawowym lub zawodowym oraz aż 29% tych, którzy nie lubią dostawać prezentów, co potwierdza, że praktyczność i brak ryzyka nietrafionego wyboru stają się kluczowym uzasadnieniem świątecznych oczekiwań.
Czy lubimy dawać prezenty pod choinkę i dlaczego?
Zdecydowana większość Polaków – 77% – lubi dawać prezenty. Osób, które lubią dawać prezenty innym jest więcej wśród kobiet (82%) niż mężczyzn (72%). Przyjemność z dawania prezentów mają też częściej osoby z wyższym wykształceniem (79%), niż podstawowym lub zawodowym (69%).
Zdecydowanie najczęstszym motywem do dawania prezentów innym jest wewnętrzna potrzeba – sprawiania przyjemności najbliższym oraz okazanie im w ten sposób uczuć. Ten rodzaj motywacji jest zdecydowanie bliższy kobietom niż mężczyznom. Wyraźnie mniej osób obdarowuje w święta prezentami tylko z przyzwyczajenia (7%), poczucia obowiązku (7%) lub poczucia, że nie potrafią się przeciwstawić oczekiwaniom rodziny (5%). Te rodzaje „motywacji z przymusu” są częstsze u mężczyzn niż u kobiet.
Okres okołoświąteczny często określany jest mianem „gorączki zakupowej” — przestrzeń publiczna wypełnia się dekoracjami świątecznymi, reklamy intensywnie podsuwają pomysły na prezenty, a sklepy przeżywają wzmożony ruch. Choć dla wielu osób zarówno dawanie, jak i otrzymywanie prezentów wiąże się z przyjemnością i pozytywnymi emocjami, analiza wyników pokazuje, że nie jest to doświadczenie uniwersalne. Istnieje bowiem grupa osób, dla których prezenty stanowią istotne obciążenie psychiczne. W ich percepcji obdarowywanie nie jest spontanicznym gestem, a staje się przymusem społecznym — obowiązkiem wpisanym w kalendarz świąteczny, wymagającym podporządkowania się tradycji oraz oczekiwaniom rodziny i otoczenia. Presja znalezienia „odpowiedniego” prezentu, obawa przed nietrafieniem w gust obdarowanego sprawiają, że zamiast radości pojawia się stres. – mówi prof. Dominika Maison
Czy lubimy dostawać prezenty pod choinkę?
Większość Polaków lubi również dostawać prezenty (80%) i również jest takich osób więcej wśród kobiet (84%) niż mężczyzn (73%). Osoby, które powiedziały, że lubią dostawać prezenty (zdecydowanie i raczej) najczęściej uzasadniały to tym, że odbierają to jako przejaw bliskości i bycia docenionym oraz lubią w prezentach element zaskoczenia, niespodzianki. Natomiast osoby, które powiedziały, że nie lubią dostawać prezentów podkreślały to, że prezenty są zazwyczaj niedopasowane, zbędne i nie odpowiadają gustowi obdarowanego. Jeszcze jednym wskazywanym problemem jest poczucie zobowiązania czy wręcz przymusu rewanżu, gdy dostanie się prezent, a dla niektórych jest to krępujące.
Kolejne pytanie jakie zostało zadane respondentom dotyczyło tego, z jakiej kategorii najchętniej dostaliby prezent pod choinkę (możliwość wskazania tylko jednej kategorii). Okazało się, że na pierwszym miejscu pojawiły się pieniądze (20% wskazań), na drugim książki (18%), a na trzecim sprzęt elektroniczny. Również w przypadku tych odpowiedzi widać różnice między preferencjami kobiet i mężczyzn. Największa różnica jest we wskazaniach elektroniki jako najbardziej preferowanej kategorii produktowej – wskazało ją 22% mężczyzn i tylko 6% kobiet. Mężczyźni wskazywali również pieniądze częściej (22%) niż kobiety (18%).
Pieniądze są prezentem wyraźnie bardziej preferowanym przez osoby młodsze niż starsze. Wśród osób w wieku 35-44 lat 27% wskazało pieniądze jako preferowany prezent, ale wśród osób powyżej 55 roku życia tylko 13%. Pieniądze były również zdecydowanie częściej wymieniane przez osoby, które nie lubią dostawać prezentów (29%) niż te, które lubią je dostawać (17%). Pieniądze wolą również dostawać osoby z niższym wykształceniem (30%) niż z wyższym (18%).
Jednym z największych problemów związanych z prezentami jest ich niedopasowanie do oczekiwań i gustów obdarowanych. Wiele osób zna sytuację zakłopotania lub wręcz zażenowania, gdy otrzymują prezent zupełnie niepotrzebny i nieodpowiadający ich preferencjom, potrzebom czy gustowi. Gdy dostanie się niedopasowany prezent pojawia się wówczas problem, co zrobić z takim podarunkiem. Można go przekazać dalej, schować głęboko do szafy, sprzedać lub po prostu wyrzucić, jednak nie wszyscy czują się w takich sytuacjach komfortowo. Dlatego właśnie aż 20% Polaków stwierdziło, że najchętniej otrzymaliby w prezencie gwiazdkowym pieniądze. Można wtedy kupić to co naprawdę się chce. Drugim istotnym uzasadnieniem jest praktyczność pieniędzy — można je przeznaczyć na różne cele. Warto przy tym podkreślić, że problemy finansowe czy chęć podreperowania domowego budżetu za pomocą otrzymanych w prezencie gwiazdkowym środków były wskazywane relatywnie rzadko. – mówi prof. Dominika Maison
Co najchętniej Polacy chcieliby dostać pod choinkę?
W ostatnim pytaniu przedstawiliśmy badanym siedem stwierdzeń dotyczących prezentów pod choinkę. Odpowiedzi na te pytania pokazują, podobnie jak odpowiedzi na poprzednie pytania, że jednak większość Polaków lubi tradycję dawania prezentów pod choinkę, na dodatek niezależnie od tego czy są trafione czy nie – liczy się sam gest.
Nota metodologiczna: Badanie przeprowadzone na ogólnopolskim panelu badawczym Ariadna. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1094 osób w wieku od 18 lat wzwyż. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji: 5 - 8 grudnia 2025 roku. Metoda: CAWI.
DOMINIKA MAISON – profesor psychologii, pracuje na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się naukowo psychologią konsumenta. Od lat z powodzeniem łączy teorię z praktyką prowadząc badania marketingowe i społeczne. Specjalizuje się w marketingu społecznym, badaniach postaw i zachowań finansowych oraz zachowań żywieniowych. Autorka ponad 120 artykułów naukowych i kilkunastu książek, między innymi "Psychologia konsumenta" (2014, PWN), "The Psychology of financial consumer behavior" (Springer, 2019) i najnowsza „Jakościowe metody badań społecznych. Podejście aplikacyjne” (PWN, 2022)
