W porównaniu z 2015 rokiem wzrosła liczba osób deklarujących, że są patriotami — prawdopodobnie w odpowiedzi na rosnącą niepewność polityczną i gospodarczą. W tym roku 12% Polaków planuje udział w Marszu Niepodległości (wobec 10% w 2023 roku), przy czym najwyższe zainteresowanie odnotowano wśród osób młodych (18–24 lata – 26%), a najniższe wśród osób powyżej 45. roku życia (ok. 9%). Jeśli chodzi o źródła tożsamości, 58% badanych utożsamia się przede wszystkim z byciem Polakiem, 23% – z miejscowością zamieszkania, 10% – z Europą, a 9% – z obywatelstwem świata. Gotowość uczestniczenia w Marszu Niepodległości jest zdecydowanie najwyższa wśród osób o silnym poczuciu polskości – aż 73% z nich deklaruje chęć udziału w tym wydarzeniu.
Czy Polacy są patriotami?
W przeprowadzonym badaniu zadaliśmy respondentom pytanie o to na ile czują się patriotami. Można było udzielić odpowiedzi na 10-stopniowej skali od 1-nie czuję się do 10-czuje się. Okazuje się, że większość Polaków czuje się patriotami – 81% wskazało odpowiedź między 6 a 10 (średnia 7,5). Patriotami czują się częściej osoby najstarsze, powyżej 55 roku życia (88%, średnia 8,1), a najrzadziej najmłodsi Polacy (67% wśród osób w wieku 18-24 lata, średnia 6,6).
Warto zwrócić uwagę, że ten obraz wyników niewiele się różni od danych z 2023 roku, aczkolwiek w porównaniu do pomiaru sprzed 10 lat (2015) widać wzrost postrzegania przez Polaków siebie jako patriotów, ale też innych Polaków.
Pytanie o patriotyzm miało dwie wersje, po pierwsze pytaliśmy o to na ile każdy czuje się patriotą, ale też jak respondenci widzą innych Polaków jako patriotów. Dane pokazują, że więcej osób uznaje siebie za patriotów, niż patriotyzm jako cechę Polaków. Kobiety (80%; średnia 6,9) częściej niż mężczyźni (69%; średnia 6,4) uważają, że Polacy są patriotami. Również częściej osoby starsze widzą Polaków jako patriotów (osoby powyżej 55 roku życia – 78%, średnia 7,0), niż młodsze (osoby poniżej 24 lat – 66%, średnia 6,3).
Wyniki pokazują, że poczucie patriotyzmu wśród Polaków utrzymuje się na wysokim poziomie, szczególnie wśród osób starszych. W ostatnich latach wzrosła również liczba osób, które deklarują, że czują się patriotami – jest ich więcej, niż w 2015 roku. Zjawisko to może świadczyć o umacnianiu się potrzeby wspólnoty i tożsamości narodowej. Jedną z możliwych przyczyn tej zmiany jest wzrost poczucia niepewności politycznej i gospodarczej, a także nasilające się konflikty zbrojne oraz migracje, które sprzyjają wzmacnianiu tożsamości narodowej. – mówi prof. Dominika Maison
Marsz Niepodległości – święto narodowe czy źródło podziałów?
W tym roku 12% Polaków planuje wziąć udział w Marszu Niepodległości. Są to przede wszystkim mieszkańcy większych miast – aż 18% osób z miast liczących od 100 do 500 tysięcy deklaruje chęć uczestnictwa w tym wydarzeniu. Odsetek zainteresowanych udziałem w marszu jest nieco wyższy niż w 2023 roku, kiedy wynosił 10%.
Największe zainteresowanie udziałem w Marszu Niepodległości wykazują osoby młode. Wśród Polaków w wieku 18–24 lata aż 26% deklaruje chęć uczestnictwa w marszu, podczas gdy w grupie powyżej 45. roku życia odsetek ten wynosi jedynie około 9%. Interesująca jest również zależność od poziomu wykształcenia – odsetek osób zdecydowanych wziąć udział w marszu jest zbliżony wśród osób z wykształceniem podstawowym, średnim i wyższym. Natomiast wyraźnie więcej przeciwników udziału w marszu znajduje się wśród osób z wyższym wykształceniem (72% „nie” i 16% „trudno powiedzieć”) niż wśród osób z najniższym (55% „nie” i 33% „trudno powiedzieć”). Wskazuje to, że osoby z wyższym wykształceniem częściej mają jednoznacznie negatywną opinię o marszu, natomiast młodsi Polacy są w tej kwestii mniej zdecydowani.
Gotowość do uczestniczenia w Marszu Niepodległości utrzymuje się na zbliżonym poziomie co w 2023 roku (lekki wzrost z 10% do 12%). Marsz Niepodległości wciąż nie jest jednak postrzegany jako święto wszystkich Polaków. Wynika to z faktu, że wydarzenie to obciążone jest silnymi stereotypami i uprzedzeniami, ściśle powiązanymi z poglądami politycznymi. Jak pokazały wcześniejsze badania, dla zwolenników PiS i Konfederacji Marsz Niepodległości stanowi ważny element tożsamości narodowej i jest postrzegany jako wyraz patriotyzmu, natomiast sympatycy KO i Lewicy widzą w nim przejaw nacjonalizmu i radykalizmu. W efekcie Marsz Niepodległości, zamiast jednoczyć Polaków wokół wspólnych wartości, pozostaje wydarzeniem dzielącym społeczeństwo. – mówi prof. Dominika Maison
Czy czujemy się Polakami – źródła tożsamości?
W ostatnim pytaniu respondenci mieli określić się, które ze stwierdzeń najlepiej ich opisuje. Okazuje się, że największa grupa Polaków na pierwszym miejscu utożsamia się z byciem Polakiem – 58% wskazań. Na drugim miejscu jest grupa wskazująca swoją lokalną tożsamość, czyli związek z miejscowością, w której mieszka – 23%. Natomiast 10% czuje się na pierwszym miejscu Europejczykami, a 9% opisuje siebie jako obywateli świata.
Okazuje się, że gotowość uczestniczenia w Marszu Niepodległości bardzo silnie koreluje z poczuciem tożsamości. Ogromna większość osób o silnym poczuciu bycia Polakiem deklaruje chęć udziału w Marszu Niepodległości – 73%. Natomiast w pozostałych trzech grupach jest takich osób bardzo mało. Wśród osób o silnej tożsamości lokalnej (utożsamiających się najsilniej z własną miejscowością) 15% zadeklarowało chęć pójścia na marsz. Natomiast wśród osób o silnej europejskiej tożsamości 7%, a tych, którzy określają się obywatelami świata zaledwie 5%.
Podejście do Marszu Niepodległości i chęć uczestniczenia w nim w znacznie mniejszym stopniu zależą od tego, czy dana osoba deklaruje, że jest patriotą, a w zdecydowanie większym – od tego, jaki wymiar tożsamości jest dla niej kluczowy. Osoby, które w pierwszej kolejności identyfikują się jako Polacy, częściej deklarują chęć udziału w Marszu Niepodległości. Z kolei silniejsza identyfikacja z byciem Europejczykiem lub obywatelem świata – ponad tożsamość narodową – wiąże się z negatywnym nastawieniem wobec Marszu i brakiem chęci uczestnictwa w tym wydarzeniu. – mówi prof. Dominika Maison
Nota metodologiczna: Badanie przeprowadzone na ogólnopolskim panelu badawczym Ariadna. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1096 osób w wieku od 18 lat wzwyż. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji: 30 października - 3 listopada 2025 roku. Metoda: CAWI.
DOMINIKA MAISON – profesor psychologii, pracuje na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się naukowo psychologią konsumenta. Od lat z powodzeniem łączy teorię z praktyką prowadząc badania marketingowe i społeczne. Specjalizuje się w marketingu społecznym, badaniach postaw i zachowań finansowych oraz zachowań żywieniowych. Autorka ponad 120 artykułów naukowych i kilkunastu książek, między innymi "Psychologia konsumenta" (2014, PWN), "The Psychology of financial consumer behavior" (Springer, 2019) i najnowsza „Jakościowe metody badań społecznych. Podejście aplikacyjne” (PWN, 2022)
